گفتگوی ناظم دباغ نمایندە اقلیم کردستان عراق در تھران با برنامه طنین کانال کردی شبکە جھانی سحر+ ناظم دباغ: حکومت بعث عراق، گروهکهای کردی را در کردستان عراق اسکان داده بود+ پێوەندیەکانی ئێران و حکومەتی هەرێمی کوردستانی عێراق

آکام نیوز: هفته گذشته ناظم دباغ نماینده اقلیم کردستان عراق در تهران، میهمان برنامه طنین کانال کردی شبکه جهانی سحر بود.

به گزارش آکام نیوز، مشروح کامل این گفتگو را ملاحظه می کنید با این توضیح که لینک مستقیم این گفتگوی تلویزیونی را می توانید از طریق لینک زیر دنبال کنید: https://kurdish.sahartv.ir/tv/programs-i412328

مجری: جناب آقای ناظم دباغ با تشکر از حضور حضرتعالی در این برنامە ،بە عنوان اولین سوال مایلم ابتدا بطور خلاصە اشارەای داشتە باشید بە سابقە روابط و ھمکاری ھای جمھوری اسلامی ایران  و حکومت اقلیم کردستان عراق.

دباغ: قطعا روابطی کە اکنون وجود دارد حاصل یک ارتباط دیرینە است کە از ھمان آغاز مجدد مبارزات کردستان  شکل گرفت و بخشی از آن بە فعالیت ھای برادران پارتی «حزب دمکرات کردستان عراق» باز میگردد و مربوط بە زمانی می شود کە در ایران حضور داشتند و بخشی از آن نیز مرھون اقدامات اتحادیە میھنی است و بە حضور این گروە در مرزھای مشترک باز میگردد. بدین ترتیب کە ضرورت جغرافیائی و قیام مردم در آنسوی مرزھا علیە حکومت بعث بستر لازم را برای ایجاد این ارتباطات با جمھوری اسلامی ایران و متعاقبا تقویت آن فراھم نمود. البتە سوای اتحادیە میھنی و پارتی «حزب دمکرات کردستان عراق» حضور دیگر احزاب سیاسی از جملە حرکت اسلامی کردستان عراق، حرب سوسیالیت کردستان، زحمت کشان کردستان، لشکر اسلامی و…بویژە نیازمندی ھای آنھا و انتقال مجروحان و بیماران خود بە ایران ھمگی دست بە دست ھم دادندو ضرورت ایجاد این ارتباط و تقویت آنرا  دوچندان کردند. و در مرحلە بعدی زمانی کە جبھە کردستانی جھت توسعە مبارزات و ساقط کردن رژیم بعث شکل گرفت، جمھوری اسلامی نیز نقش بسزائی در تجمیع احزاب و گروھھای مختلف سیاسی کردو بطور کلی عراقی  ایفا نمود. در نتیجە این تحولات و قیام مجدد مردم، کردستان عراق آزاد شد و پس از آن انتخابات برپا گردیدو سپس اقلیم کردستان شکل گرفت. پس از این مرحلە رفتە رفتە ارتباطاطی کە مابین احزاب سیاسی و  بویژە دو حزب عمدە کردستان عراق یعنی اتحادیە میھنی و پارتی با جمھوری اسلامی وجود داشت، از قالب حزبی خارج گردیدە و تبدیل با ارتباط بین حکومت اقلیم کردستان و جمھوری اسلامی گردید. این ارتباطھا از ھمان زمان ، یعنی از زمان قیام و مبارزات تاکنون ادامە دارد. البتە بدیھی است کە بعضا شرایط مشکلات و ممانعت ھائی را نیز بە ھمراە داشتە است، اما بطبع ضرورت ھا و اقتصائات ھمیشە فراتر از آن بودەاند کە مشکلات سطحی موجب گسستن و یا تضعیف این ارتباطھا گردند.

مجری: حال در مورد جنگی ھشت سالە صحبت کنیم کە حکومت وقت عراق بر جمھوری اسلامی ایران تحمیل نمود و موجب شد کە ایران ھشت سال دفاع مقدس را تجربە کند. در آن زمان حضرتعالی ھم بە عنوان یک کادر سیاسی اتحادیە میھنی و ھم یک فرد مبارز مشغول فعالیت بودەاید، حال با توجە بە این موضوع بفرمائید کە ھمکاری ھای احزاب کرد با جمھوری اسلامی چگونە بود. در این خصوص اگر مطلبی دارید بفرمائید.

دباغ: ھمانگونە کە پیشتر ھم گفتم، ضرورت جغرافیائی بویژە پس از آغاز جنگ ایران و عراق مقتضیات خود را بە ھمراە داشت و این سبب شد تا ارتباطھا مستحکم تر شوند. چرا کە نوع جنگ و مناطق درگیر جنگ دستخوش تحول شدند. واین باعث شد کە احزاب در صدد وارد کردن ضربات مھلک تری بە ارتش عراق برآیند کە در آن زمان دشمن کردھا محسوب می شد. در ادامە فرصتی پیش آمد تا اتحادیە میھنی از طریق دوستان خودش کە با جمھوری اسلامی ارتباط تنگاتنگی داشتند، بویژە پس از سالھای ۸۴  و ۸۵ این ارتباطا گسترش بیشتری یافت و پس از سال ۸۵ اتحادیە میھنی نیز دفتر نمایندگی خود را در جمھوری اسلامی ایران تاسیس کرد کە حاصل آن فعالیت ھای مشترک نظامی مابین پیشمرگان کردو نیروھای ایرانی بود کە از آن دست میتوان بە عملیاتھای فتح یک( عملیات انھدام پالایشگاە نفت کرکوک) و فتح دو (عملیات انھدام تاسیسات صنعتی دوکان) بود، کە با ھمکاری تمامی طرفھا انجام شد و بسیاری از عملیات ھای دیگر نیز بە ھمین منوال بودند. در اینجا لازم می دانم بە مطلبی اشارە کنم، طبعا در آن زمان روابط پارتی با جمھوری اسلامی از سابقە بیشتری برخوردار بود. ما نیز بە عنوان اتحادیە میھنی درصدد توسعە روابط خود با ایران بر آمدیم و در اولین نشست با مقامات جمھوری اسلامی کە بندە نیز در آن حضور داشتم، مام جلال (جلال طالبانی دبیر کل وقت اتحادیە میھنی کردستان عراق) مطلبی را مطرح کرد مبنی بر اینکە بیائید تا صرف نظر از فاکتورھای نظامی از قبیل تجھیز نیروھا و تحویل و دریافت سلاح و مھمات و مداوای مجروحان، در نشست ھائی کە خواھیم داشت بە مباحث سیاسی نیز پرداختە شود و بە طور شفاف از حقوق کردھا در صورت سقوط حکومت بغداد سخن بگوئیم. فکر میکنم اغلب مقامات جمھوری اسلامی کە بسیاری از آنان ھنوز در قید حیات ھستند در پذیرش این خواستە بە عنوان یک طرح جامع نقشی اساسی داشتند و پس از حصول اطمینان از محکم تر شدن روابط استقبال کردند، زیرا در آن  زمان نسبت بە اقدامات اتحادیە میھنی ابھاماتی وجود داشت. از جملە واقع شدن پایگاە ھای ما در مناطق «سرگلو و برگلو» و «یاخسمر» کە فاصلە چندانی با پایگاەھای  حکومت عراق نداشت و ھمین موجب گسترش شایعە ارتباط ما با حکومت صدام شدە بود. اما پس از حضور ھیئت ھای ایرانی در مناطق مذکور خلوص نیت ما در مبارزە با رژیم بعث مسجل گردیدو این اطمینان بوجود آمد کە پیشمرگان ما نیاز بە حمایت و ھمکاری ھای گستردەتری دارند. لذا جمھوری اسلامی نیز در آن زمان از ھر حیث با نیروھای پیشمرگ ھمکاری نمود و حتی میتوان گفت کە نقش بسیار مھمی در نزدیک کردن اتحادیە میھنی و پارتی و نیز دیگر احزاب بە یکدیگر ایفا نمود در راستای اسمرار مبارزات علیە رژیم صدام حسین کە نتیجە آن نیز یک قیام گستردەو فرگیر بود در سال ۹۱ کە متعاقب آن کردستان آزاد گردید.

مجری : ماموستا ناظم چنانکە گفتید تمامی احزاب کردی ارتباط خوبی با جمھوری اسلامی داشتەاند ، البتە شما بیشتر روی اتحادیە میھنی و پارتی متمرکز شدید. طبعا اتحادیە میھنی و پارتی در گسترش روابط جمھوری اسلامی با کردھای کردستان عراق نقش موثرتری ایفا کردەاند ، لطفا در این زمینە بیشتر توضیح دھید.

دباغ: ھمانطور کە گفتم ممکن است امکان نداشتە باشد ھمە چیز را در در ھمە جا و در ھر زمان بازگو کند.

مجری: منظور بطور کلی است

دباغ: بلە، بطور کلی بدان اشارە کردم، کە چە برادران پارتی کە در مناطقی ھمچون «حاج عمران»، «ھلگورد» و در بسیاری مناطق دیگر ھمکاری داشتند در آزادسازی بسیاری از مناطق اقلیم کردستان، و ھم اتحادیە میھنی با فعالیت ھائی کە در مناطق مختلف داشتند، جدای از عملیات ھای فتح یک و دو و درھم کوبیدن تاسیسات نفتی کرکوک و آزادسازی منطقە «سفرە» و «زرون»( دو روستای تابع استان سلیمانیە در منطقە ماوت) و بسیاری مناطق دیگر، از ھر لحاظ برای مورد حملە قرار دادن نیروھای عراقی بعضا بە تنھائی و گاھی ھم بە اتفاق، ھمکاری ھای خوبی باھم داشتیم و نتایج آن ھم مشخص بود. خوشبختانە ھمانطور کە گفتم این ھمکاری ھا تا زمان واپسین قیام تداوم داشت و سپس در جمھوری اسلامی ایران و مشخصا در تھران برنامەریزی لازم جھت تاسیس جبھە کردستانی (ائتلافی کە بە ریاست قادر جباری پس از آزادی کردستان عراق تشکیل شد) و ھمچنین تشکیل کنگرە ملی « آی . ان. سی_ بە رھبری احمد چلبی» انجام گرفت. و ھمکاری ھای لازم ھم مابین نیروھای سیاسی از قبیل _ ھمانطور کە نام بردم_ حرکت اسلامی (بە رھبری مرحوم شیخ عثمان عبدالعزیز) ، حزب سوسیالیست، حزب زحمتکشان ( حزبی کە بە رھبری قادر عزیز با انشقاق از حزب سوسیالیست دمکرات کردستان ایجاد گردید)، پارتی گل ( بە رھبری سامی عبدالرحمان) با گروەھای عراقی ، مانند حزب دعوە، مانند مجلس اعلاء اسلامی، مانند حزب انور و بسیاری از گروەھای دیگر کە در آن زمان وجو داشتند، مرحوم آقای «احمد چلبی» کە در آواخر بە میدان آمد. تمامی اینھا ھمکاری ھای مناسبی با یکدیگر داشتند کە بستر آن ھم در تھران فراھم شد ، بدین جھت کە مبارزات در سایە ھمکاری ھا استمرار داشتە باشد.

مجری: جا دارد کە اشارە ای ھم بە نقش سردار شھید «حاج قاسم سلیمانی» پیرامون توسعە یافتن ھمکاری ھای کردھا با جمھوری اسلامی بویژە پس از تشکیل حکومت اقلیم کردستان داشتە باشیم.

دباغ: البتە نحوە ارتباط احزاب سیاسی اقلیم کردستان یک رابطە دیپلماتیک نبود کە مرتبط با وزارت خارجە داشتە باشد، یک ھمکاری نظامی بود کە در آن برھە از زمان و در حال حاضر نیز مسئولیت فعالیت ھای خارح از مرزھا بە عھدە نیروی قدس بود، و بویژە قرارگاە رمضان کە  تاکنون ھم فعال است . و یکی از فرماندھان ھم  ھمانطور کە شما اشارە کردید «حاج قاسم سلیمانی» بود  کە یک فرماندە میدانی حقیقی بود در خصوص ھمکاری با نیروھای پیشمرگ کردستان و احزاب سیاسی در راستای تداوم مبارزات علیە حکومت عراق آن زمان. ایشان بە صورت میدانی حضور داشتند و بە لحاظ تامین سلاح و مھمات ھمکاری مجدانەای با ما داشتند. و از مھمتر ارتباط ویژەای با جناب «کاک مسعود» و جناب «مام جلال» داشتند. و این ارتباط پیش از ھرچیز براساس صداقت و دوستی بود و نسبت بە نیروھای پیشمرگ اقلیم کردستان در خصوص تداوم بخشیدن بە مبارزاتشان اطمینان کامل داشت ، مشروط بر اینکە نیازھای آنھا برطرف می گردید. و از ھمان ابتدا تا زمان شھادت ایشان این ھمکاری نیز ادامە داشت. در جنگ علیە داعش تاثیر ایشان کاملا مشھود بودو من بە شخصە خیلی از وقت ھا گفتەام کە اگر جمھوری اسلامی نبود کاملا طبیعی بود کە داعش در حملاتش بە عراق بغداد را ھم تصرف کند. کە البتە اقلیم کردستان نیز ھمکاری خوبی داشت.

مجری: حضرتعالی سوای اینکە نمایندە حکومت اقلیم کردستان در تھران میباشید، یک کادر برجستە اتحادیە میھنی نیز میباشید. در صورت امکان در خصوص روابط کنونی اتحادیە مینی و جمھوری اسلامی ایران توضیحاتی بفرمائید.

دباغ: اکنون میتوانم بگویم کە این ارتباط ھمچنان پابرجاست. ممکن است بعضا نیز پیشرفت قابل توجھی داشتە است. البتە اتحادیە میھنی این ھمکاری ھا را صرفا برای این اتحادیە دنبال نمی کند، بلکە با ھمکاری ھایش در صدد تداوم مبارزات و ھمکاری پیرامون تامین امنیت منطقە و عراق و حفظ حقوق کردھا میباشد. این ارتباطات ادامە دارد، رفت و آمد ھا ادامە دارد. و اگر دقت کنیم می بینیم کە درکونسولگری ھائی کە در عراق گشودە شدەاند ، ھمچنین در کردستان ملاحظات ویژەای در نظر گرفتە شدەاست، ھم برای سلیمانیەو ھم برای اربیل کونسول جدید آمادە است . واین یک دلیل و عامل گسترش ھرچە بیشتر روابط است. موضوعی دیگر کە میبایست مورد توجە قرار گیرد این است کە مرزھای اقلیم کردستان بویژە مناطق تحت نفوذ اتحادیە میھنی بە طول ۴۰۰ کیلومتر میباشد کە این وسعت کمی نیست ، در حالیکە مرزھای مناطق بالاتر وسعت چندانی ندارد و حول و حوش ۳۰ تا ۳۵ کیلومتر است. بە عبارت دیگر شرایط جغرافیائی می طلبد کە این ارتباطھا تحت ھر شرایط حفظ شود. ھم برای حفظ امنیت و ھم برای حفظ  تجارب و دست آوردھا.

مجری: جناب آقای ناظم عمر(دباغ) سوالی کە بە شخصە مایلم از شما بپرسم این است کە تصور نمی کنید کە ارتباط مابین اتحادیە میھنی و جمھوری اسلامی ایران در زمان  حیات مرحوم (مام جلال) صمیمی تر بود، اما در حال حاضر می شود گفت تا حدودی بە سردی گراییدە؟

دباغ: معتقد نیستم کە بە سردی گراییدە باشد، زیرا برھەای کە (مام جلال) حضور داشتند با شرایطی کە اکنون وجود دارد تفاوت عمدەای داشت. چە بە لحاظ فعالیت ھا، چە مشکلات عدیدەای کە وجود داشت و یا بە لحاظ وضعیتی کە عراق در آن قرار دارد. اکنون از مشکلاتی کە در آن زمان وجود داشت کاستە شدە. و یک واقعیت را ھم نمی شود انکار کرد، سطح روابطی کە (مام جلال ) با مقامات ایرانی داشت با سطح کنونی قابل قیاس نیست و رسیدن بە چنین سطحی قطعا زمان بر است. اما من در این زمینە تلاش ھای زیادی را از سوی طرف ایرانی و  اتحادیە میھنی  جھت حفظ این رابطە بر اساس مراعات منافع ھردوطرف مشاھدە می کنم.

مجری: بە مراعات منافع دو طرف اشارە کردید، بە اعتقاد شما موانعی کە در حال حاضر برسر راە گسترش روابط دولت اقلیم کردستان و جمھوری اسلامی ایران وجود دارد نشئت گرفتە از چیست؟

دباغ: فکر میکنم موانع عمدتا بە مشکلات داخلی عراق مرتبط است. چرا کە خواە ناخواە عراق متشکل از اقشار مذھبی و قومی است. از بعد مذھبی شامل شیعە و سنی است البتە ادیان و مذاھب دیگری ھم ھستند اما این دو مذھب اساسی تراند، از بعد قومی عرب ھا و کردھا ھستند، اما در اینجا معادلە را طور دیگری می بینند، کردھا عمدتا سنی ھستند و نفوس شیعە در آن کمتر است. لذا اختلافاتی کە بر اساس مذھبی یا قومی بروز می کنند بە نوعی بر قضیە کردھا نیز تاثیرگذار خواھد بود. در آن زمان وقتی چنین مشکلاتی پیش می آمد ، شخصیتی ھمچون مام جلال سریعتر آن را درک می کرد و راھکارھائی را ھم کە ایشان پیشنھاد می کردند بە نوعی بود کە ھمە طرف ھا آنرا می پذیرفتند. اکنون با توجە بە اینکە قرابت و نزدیکی بین مسئولین کرد و بویژە اتحادیە میھنی با دیگر طرفھا کمتر است _ البتە در خصوص پارتی جناب کاک مسعود بارزانی و کاک نچیروان ارتباطات گستردە تری دارند، اما اتحادیە میھنی بە این شکل نیست_ بە ھمین خاطر چنین شرایطی مستلزم بە قول فارس ھا (شکیبائی) بیشتری است تا مشکلات موجود حل گردند. مشکلات آن زمان بودەو الان ھم ھست، چرا کە ما در عراق مشکلی کە داریم موضو حقوق کردھاست. کردھا در چھارچوب قانون عراق بە طور شفاف بە حقوق کردھا اشارە شدە است. بعضا و یا غالبا مقامات عراقی بە نحو دیگری بە راە حل ھا می نگرند. یا اینکە خیر، تعمدا از توجە بە راھنمائی ھای کە جھت حل مشکلات درقانون اساسی ‌ذکر شدە سر باز می زنند. برای مثال قانون نفت، یا قانون نیروھای پیشمرگ، یا مناطق جداشدە از اقلیم کردستان یعنی مادە ۱۴۰( مناطق مورد مناقشە)،  الان چندین سال است کە حکومت صدام ساقط شدە و حکومت جدید روی کار آمدە و گروھھای سیاسی اقلیم کردستان چە جناب (مام جلال) چە جناب (کاک مسعود) نقش بسزائی در تشکیل حکومت فعلی داشتەاند، لذا ھمانطور کە وظایف خود را در قبال عراق انجام دادەاند، انتظار می رود کە حقوق مردم خود را نیز تامین کنند. متاسفانە این مشکلات تاثیرگذار بودەاندو ھنوز ھم دارند. در اینجا لازم است بە مطلبی اشارە کنم، بسیاری از اوقات جمھوری اسلامی ، بویژە جناب «حاج قاسم» در دستیبابی بە راە حل نقش داشتەاند. یا دستکم بە نوعی تعامل کردەاند کە یک آرامش نسبی را ایجاد کردەاند، حال یا با حل مشکلات و یا خوابانیدن آنھا، البتە متاسفانە تاکنون اکثر این مشکلات صرفا بە خواب بردە شدەاند و حل نشدەاند.

مجری: یعنی فریز شدەاند

دباغ: نە فریز نشدەاند ، بە خواب بردە شدەاند

مجری: واژە خواب بە این معنی خواھد بود کە بالاخرە روزی از روزھا بیدار خواھد شد.

دباغ: این دقیقا ھمان چیزی است کە ما می خواھیم، بالاخرە این مشکلات باید حل شوند و خوابیدن چارە کار نیست، وقتی مشکلی وجود دارد در عراق و لاینحل باقی ماندە،مردم انتظار ندارند کە علیرغم باقی ماندن و حل نشدن مشکلات ھمچنان بە مذاکرات و گفتگو ادامە دھیم، این کار عاقلانەای نیست. کردھا دارای حقوقی ھستند کە برای تامین آنھا باید راە حلی پیدا شود. چرا کە اگر حل نشود ، نیروھای خارجی کە منافعشان را در وجود بحران و ناآرامی ھا در عراق و اقلیم کردستان می بینند مدام این مشکلات را مانند مین بر سر راە ما منفجر می کنند و آنرا تبدیل بە مشکل بزرگتری می کنند. لذا بە اعتقاد من اینطور نیست مە بە قول شما فریز شدەباشند، بلکە بە خواب بردە شدەاندو باید در یک زمان مناسب بیدار شوند. ما دارای چنین مشکلاتی ھستیم و در آن زمان «حاج قاسم» نقش مھمی در انفجار این مشکلات داشت و آن را آرام می کرد.

مجری: آقای دباغ با توجە بە اینکە شما در اینجا نمایندە پارتی(حزب دمکرات) نیز ھستید نقش اتحادیە میھنی و پارتی را در حکومت جدید عراق چگونە می بینید؟

دباغ: من نمایندە اقلیم کردستان ھستم و اگر از من بپذیرند، میتوانم در اینجا نقش نمایندە تمامی کردھای عراق را ایفا کنم، لذا وظیفە خود میدانم کە از حقوق  کردھای عراق بە عنوان بخشی از جامعە کردھا، دفاع کنم. زیرا من معتقد ھستم کە عراق تنھا با شیعە، سنی و یا کردھا ادارە نمی شود. واین می طلبد کە یک ائتلاف مابین کرد، شیعە و سنی وجود داشتە باشد. در اینجا باید نگاە اکثریتی داشت، اکثریت شیعە، اکثریت سنی و اکثریت کرد. بر اساس ھمین موضوع طرفی کە در شرایط فعلی عراق نماد اکثریتی کردھا محسوب می شود با عطف بە ماسبق و پیشینە مبارزاتی و قریانی دادن و فعایتھایش چە در گذشتەو چە در زمان حال ، تنھا اتحادیە میھنی و پارتی است. و تصمیم نھائی با این دو حزب است و دیگر احزاب چشم بە دھان اتحادیە میھنی و پارتی دوختەاند. اگر مواضع آنھا پسندیدند حمایت می کنند و درغیر این صورت تبدیل بە اپوزیسیون میشوند. لذا معتقد ھستم کە نقش اتحادیە میھنی و پارتی ھمیشە برجستە است. بر این اساس میبایست ھمیشە با ھماھنگی در جھت روی کار آمدن یک حکومت دمکراتیک و پایبند بە حقوق ملت ھا در عراق تلاش کنند تا در نھایت بتوانند حقوق حقە ملتشان را تامین کنند. و البتە اقوام دیگری نیز ھستند، مانند آشوری ھا، کلدانی ھا، تورک ھا،صابئین، ایزدی ھا، کە البتە متاسفانە ما ایزدی ھا را بە جزء جامعە کردھا حساب می کنیم، اما بعضا بخاطر برخی منافع آنھا را از کردھا جدا می کنند، باید دید منافعشان در قالب کردھا محسابە می شود یا بە طور جداگانە بە عنوان ایزدی، بە ھر حال تمامی اینھا دارای حق و حقوقی میباشند کە باید مورد توجە قرار گیرد. ازاینرو لازم است اتحادیە میھنی و پارتی نقشی را کە در گذشتە ایفا کردەاند در حکومت فعلی عراق نیز ادامە دھند، نقشی را کە جناب «مام جلال» بە عنوان رئیس جمھور بە عھدە داشتند کە وی را (دریچە امان در عراق) می نامیدند میبایست احیا گردد. امروزە صلح فراگیر مابین تمامی اقشارو گروە ھای عراقی بە سفرە (مام جلال) معروف است. یعنی (مام جلال) زمانی کە مشکلی ایجاد می شد ھمە را بە یک ضیافت سیاسی دعوت می کرد بە عنوان بزرگ ھمە، یعنی در اوج اختلافات ھنگامی کە  شخصیت ھا با چھرە ھای درھم کشیدە بە منزل  ایشان مراجعە می کردند و حتی از نشستن در کنار ھمدیگر اباء داشتند، ھنگام خروج از منزل ایشان با روئی گشادە خارج می شدند. لذا در جواب سوالی کە شما مطرح کردید، باید گفت کە اتحادیە میھنی کردستان و پات دمکرات کردستان چنین نقشی دارند. و مردم نیز این نقش را شایستە آنھا میدانند. و حال اینکە خود این دو حزب نقشی را کە در آن زمان (مام جلال) و (کاک مسعود) ایفا میکردند، آیا اکنون نیز در غیاب (مام جلال) می توانند ایفا کنند، در این خصوص معتقدم کە اگر مصالح گروھی را کنار بگذارند ، خواھند توانست.

مجری: ماموستا، موضوعی را میخواھم مطرح کنم کە در صورت امکان مایلم بە طور خلاصە پاسخ بدھید. طی چند روز گذشتە آقای دکتر(جوتیار عادل) سخنگوی دولت اقلیم کردستان در گفتگوئی ویژە با شبکە سحرموضوعی را مطرح کردند، موضوعی کە پیش از آن نیز آقایان رئیش اقلیم کردستان و ھم رئیس دولت اقلیم کردستان، و ھمچنین روسای اتحادیە میھنی بر آن تاکید داشتەاند، این موضوع این است کە، خاک اقلیم کردستان نباید و نخواھیم گذاشت کە علیە کشورھای ھمسایە بطور کلی مورد استفادە قرار گیرد، مایلم کە حضرتعالی بە عنوان نمایندە دولت اقلیم کردستان نظر خودتان را در این خصوص بیان بفرمائید.

دباغ: من مایلم در سوالتان بجای استفادە از عبارت نظر خود، عبارت معلومات خود را بکار گیرید. چرا کە این موضوع بە این نحو است کە، نیروھای اپوزیسیون کرد ایرانی کە اکنون در کردستان عراق حضور دارند، ما نقشی در اسکان دادنشان نداشتە ایم و بە عبارت دیگر ما آنھا را نیاوردەایم. آنھا را زمانی حکومت پیشین عراق آوردە است و در آنجا اسکان دادە است. حتی مدتھا نیز ھمسایگان خوبی بودیم( با لبخند) در مناطق «سفرە و زرون»و حومە آنھا، در آغاز ایجاد رابطە مابین اتحادیە میھنی و جمھوری اسلامی ایران توافقی صورت گرفت کە خوشبختانە میتوانم بگویم کە در حال حاضر نیز تبدیل بە یکی از سیاستھای دولت اقلیم کردستان با این گروەھای سیاسی شدە است. توافقی مبنی بر اینکە نباید پایگاەھای ھیچ نیرو یا گروھی سیاسی در اقلیم کردستان موجب نگرانی کشورھای ھمسایە شود. طبعا کشورھای ھمسایە شامل ایران، ترکیە و سوریە میباشد. و البتە جمھوری اسلامی نیز میبایست حاکمیت عراق را محترم بشماردو گروەھای ساکن آن مناطق را مورد حملە قرار ندھید. و ھمانطور کە شما نیز اشارە کردید در روزھای اخیر حکومت اقلیم این پیام را بە ما دادەاست و مانیز آن را (بە ایران) انتقال دادەایم . و ھمانگونە کە مطرح شد کاک جوتیار عادل ، جناب رئیس اقلیم کردستان، جناب نخست وزیر اقلیم و حتی گروەھای سیاسی بر آن تاکید داشتەاند کە نباید ھیچ چیزی مایە نگرانی جمھوری اسلامی ایران شود. و باید گروەھای ضد ایرانی پایبند قوانین اقلیم کردستان باشند و اگر خودرا میھمان می پنداراند پس میبایست بە خانە میزبان نیز احترام بگذارند.

مجری: حال ماموستا اگر احیانا بە خانە میزبان احترام نگذاشتندو ھرکدام از گروەھا بە کشورھای ھمسایە تعرض کردند موضع شما چە خواھد بود، حال برای مثال اقلیم کردستان برخوردی بسیار جدی با (پ ک ک) دارد و علیە آنھا واکنش نشان می دھد. آیا این دوکانگی درسیاست محسوب نمی شود؟

دباغ: (با چھرەای درھم کشیدە) حقیقتا برادر عزیز، در بارە این مطلبی کە مطرح می کنید باید بگویم، مئتی قبل ھیئتی از سوی اقلیم کردستان بە ایران سفر کردە بودو با وزیر امور خارجە جمھوری اسلامی و دیگر طرفھای مربوطە نشست داشتند. من در آن جلسە حضور نداشتم. اما قطعا بە ھمە طرف ھا اطمینان دادە شدە. ھمە بە آنھا کە در انطرف مرزھا ھستند و ھم بە جمھوری اسلامی مبنی بر اینکە ما نخواھیم گذاشت در خاک اقلیم کردستان جنگ و دگیری اتفاق بیافتد.

مجری: بسیار خوب، ماموستا شما از دیرباز فعالیت اقتصادی داشتەاید، البتە منظورم بە صورت شخصی نیست، بە عنوان یک ماموریت، ھم از طرف اقلیم کردستان و ھم از طرف اتحادیە میھنی فعالیت ھای اقتصادی بە شما محول شدە است. مایلم کە راجع بە روابط اقتصادی دولت اقلیم کردستان و جمھوری اسلامی در حال حاضر و ھمچنین در گذشتە توضیح دھید ونیز اخیرا چنانکە مستحضرید جمھوری اسلامی اخذ ویزا را برای مسافرین اقلیم کردستان لغو کردە است، البتە قطعا خواھید گفت کە ما مدتھاست این کار را کردەایم، ولی در خصوص جمھوری اسلامی اخیرا این اتفاق افتادە است. در این خصوص توضیح بفرمائید ، الان شرایط بە چە شکلی است، بویژە در بعد اقتصادی.

دباغ: حقیقتا می بایست مطلبی را برایتان روشن کنم، من مسئول بخش اقتصادی نبودەام.

مجری: منظورم بە لحاظ فعالیت اقتصادی است

دباغ: نە فعالیتی ھم نداشتەام، من در از زمان فعالیت ھای حزبی ام در اتحادیە میھنی مسئول ادارە دارائی بودەام. و از زمانی ھم کە بە تھران آمدەام بدین خاطر بودە کە بعد اقتصادی را توسعە بدھم و سرنایەگذار برای اقلیم کردستان جذب کنم. قطعا روند خوبی را طی میکند. فکر میکنم بنا بر ضرورت مرزھا فعال می باشند. اکنون ھم جمھوری اسبلامی و ھم اقلیم کردستان تبدیل بە یک پل ارتباطی برای ترانزیت کالا و مراودات بازرگانی شدەاند. یعنی محمولەھائی کە از خارج از ایران آمدەو از خاک این کشور عبور دادە می شوند بە اقلیم کردستان منتقل می شود و از آنجا توزیع میگرددو ممکن است حتی بە سوریە نیز منتقل شود. ھمچنین بە مناطق تحت سیطرە دولت عراق. در یک سطح قابل قبول است، اما در رابطە با ایران مشکلاتی وجود دارد، بویژە در ارتباط با قیمت ارز، افت خیزھای دلارو تومان بعضا مشکلاتی را بە بار می آورد. البتە طبعا این مشکل فقط برای ایران نیست، در خصوص ترکیە نیز صدق می کند. مسئلە افت خیز لیرە ھم یک مشکل عدیدە است. لذا اکثر کارھا از طریق ترانزیت انجام می شود. یعنی بیشتر روی محمولە ھائی کە از خارج می آید متمرکز شدەاند. حتی از اروپاھم صادرات کالا انجام می شود. از خلیج (فارس) ھم کالا وارد قلیم کردستان می شود. و بطور خلاصە بنا بر اطلاعاتی کە من دارم در می شود گفت در یک سطح قابل قبول است. اما بخاطر برخی شرایط دستخوش نوسان می شود. تامین  امنیت بیشتری در مرزھا صورت گرفتە است. مرز «پرویزخان»، مرز «حاج عمران»، مرز «باشماق»، سوای این سە مرز کە رسمی ھستند، دو مرز دیگر ھم داریم «کیلی سردشت»…

مجری : آنھا رسمی نشدەاند؟

دباغ: درخواست شدە است، اما فکر میکنم از سمت عراق مشکل دارد. اما از سوی ایران، یک زمانی با جناب آقای «دانائی» مطرح شد و حتی از مرز «کیلی»ھم بازدید کردیم تا شراێھ رسمی شدن آن را بسنجیم، در آن زمان آقای دکتر برھم(صالح) رئیس ھیئت دولت اقلیم بودند، حتی راە «قلعە دیزە» بە مرز «کیلی»را آسفالت کردند. لیکن تاکنون بە صورت رسمی اعلام نشدە است. اما ھمچنان فعال است.

مجری: من این را چند روز قبل شنیدم کە قرار است آن دو مرز ھم رسمی شوند، خواستم بدانم شما چقدر در جریان این موضوع ھستید.

دباغ: این قرار مختص بە امروز نیست، بارھا مطرح شدە اما نتیجەای نداشتە است. زیرا ابتدا منوط بە موافقت دولت اقلیم کردستان می باشد. با موافقت بغداد و وزارت کشور.

مجری: تا آنجائی کە من اطلاع دارم دولت اقلیم موافق است

دباغ: (با خندە) خوب  دولت اقلیم چرا باید موافق نباشد؟

مجری: ماموستا استانھای ھم مرز با شما، اقلیم کردستان ، بویژە ھم مرز با مناطق تحت تسلط اتحادیە میھنی بیشترین فعالیت را در خصوص مسائل اقتصادی و تردد دارند، استانھا ئی مثل آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاە، اما از سمت شما یک مقدار تعلل و کم تحرکی دیدە می شود، علت آنرا در چە می بینید؟

دباغ: من این را توضیح دادم، چیزی کە الان وجود دارد کم نیست، بە نظر من مناسب است، اما بعضا بنا بر شرایط یک ماە سطح تعاملات ارتقاء میبابد و گاھی نیز سیر نزولی طی میکند، ئوگرنە مرز «حاج عمران»، مرز«باشماق»، مرز «پرویزخان» با مرز «شوشمی» و دو مرز فرعی دیگر ھمچنان فعال ھستند. البتە مشکلاتی وجود دارد کە یکی از آنھا مربوط بە اقتصاد عراق می شود. متاسفانە بە خاطر مشکلاتی کە در عراق و اقلیم کردستان وجو دارد، کسی نمی داند چیزی را خریداری بکند یا خیر، چرا کە بطور روزانە قیمت دولار تومان و دینار در نوسان است. این نوسان فرد بازرگان را میترساند. بدین خاطر است کە فعالیت ھا کمتر می شوند. نە اینکە سیاستی در اقلیم کردستان در اقلیم کردستان اتخاذ شود مبنی بر اینکە نخواھد روابط اقتصادی اش را با جمھوری اسلامی تقویت کند. برعکس من احساس می کنم اخیر با اربیل روابط اقتصادی ایران بیشتر ھم شدە است.

مجری: گفتە شما درست است ماموستا اما طبق فرمایش شما لیر ترکیە نیز ھمین نوسانت قیمتی را تجربە می کند، اما شنیدە ھا حاکی از آن است کە در اقلیم بازرگانان مروادات بھتری با بازرگانان ترک نسبت بە بازرگانان ایرانی دارند. این تفاوت بە خاطر چیست؟

دباغ: ممنونم کە بحث را بە اینجا کشاندید تا حقایقی را مطرح کنم، با در دو سمینار کە یکی از جانب وزیر بازرگانی «آقای شریعتمداری» برگزار شد، و یک زمانی ھم آقای «رستم قاسمی» کە مسئول کمیتە اقتصادی و سرمایە گذاری خاورمیانە و اقلیم کردستان بود، من در آنجا نطقی ایراد کردم و گفتم متاسفانە تفاوتی کە بین ایران و ترکیە وجود دارد، در یک مطلب خلاصە شدە است. ایران نگاە امنیتی بە بازارھای مرزی دارد. اما نگاە ترکیە اقتصادی است، در واقع ھدف توسعە بازار و اقتصاد است، اما با توجە بە اینکە ایران امنیتی فکر میکند و حتی افراد امنیتی بە فعالیت می پردازند، بعضا خود این معضل ایجاد می کند. برای مثال یک شخص بازرگان ھر زمان کە بە ترکیە می رود، سریعا در ترکیە دارای حقوق می شود و خانەای در اختیار وی قرار می گیرد. میتواند خانە خریداری کند، اقامت بگیرد، حساب بانکی باز می کند. نیازی بە این ندارد کە یک واسطە پیدا کند تا برایش حساب باز کند. ما در ایران نە فقط من بعنوان یک کرد عراقی، ھمە اتباع خارجی دچار مشکل ھستیم، برای مثال مدت دو ماە طول کشید کە توانستیم یک منع قانونی را برای اتباع خارجی لغو کنیم تا بتوانند بیش از دە ملیون تومان از حساب خودشان برداشت کنند. مگر دە ملیون تومان چقدر می شود؟ میشود ۳۰۰ دلار. حالا شما بگوئید برد بازرگانی کە بە ایران می آید و دارای کارت بانکی است اما قادر بە خرید با آن نیست بە چە دردش می خورد؟ اما سیاست ترکیە اینگونە نیست، ترکیە اعلام می کند کە شما بیائید اقامت بگیرید تا خانە در اختیار شما قرار دھم، شما خودتان میدانید کە من از چە زمانی در ایران ھستم، من ھنوزھم اقامت سالیانە دارم، اما شما ببینید ، یک فردی وارد اروپا می شود،یک مکانیزمی وجود دارد کە بر طبق آن پس از چھار سال آقامت ، تابعیت آنجا را دریافت می کند. اما من دو تن ازفرزندانم در ایران متولد شدەاند. تمام عمرشان ھم در ایران بودەاند. باید نوبت بگیرم تا بروم اجازە اقامت یکسالە بگیرم. من در ھلند اقامت دە سالە دارم، دائیمی ھم میتوانم داشتە باشم، اتباع خارجی ھم ھستم، یا در خیلی از کشورھا، کسی میرورد و یک واحد صدھزار دلاری خریداری میکند، اقامت دریافت میکند.

مجری: خوب قطعا قانون کشورھا متفاوت است

دباغ: بلە، اما این زیبندە نیست، حالا با توجە بە این مسائل، بە موضوع اصلی باز میگردیم، یک بازرگان در وھلە اول دنبال سودو منفعت است. بعد از سود و منفعت میخواھد از امنیت پولش در آن کشور اطمینان حاصل کند.

مجری : دولت اقلیم کردستان چە تسھیلاتی  برای  شرکت ھای ایرانی ایجاد کردە تا بتوانند بە سھولت بە فعالیت ھایشان در آنجا بپردازند؟

دباغ: یک وقتی اێداماتی کردیم، برادارانی کە در بخش اقتصادی فعالیت دارند بە ما گفتند کە بازرگانان را از طریق ما اعزام کنید، ما گفتیم این کار را خواھیم کرد اما بازرگانان موافق نیستند از طریق ایران اقدام کنند.

مجری: من منظورم این است کە شرکت ھای ایرانی را بە اقلیم ببیرید

دباغ: خوب این اتفاق افتادە، الان در آنجا حضور دارند

مجری : تعداد آنھا کم نیست؟

دباغ : چرا کم است؟ من یادم می آید کە شرکت ھا ایرانی در آغاز سقوط صدام ۴۲۳ شرکت بودند کە ھمگی ثبت شدە بودند. در تمام سلیمانیە ۷۲ شرکت ترکیە حضور داشتند. الان در کردستان فکر میکنم بیش از دوھزار شرکت ترک فعال ھستند. اما شرکت ھای ایرانی بە ۱۵۰ شرکت تقلیل یافتە است. اکثرا ھم فعال نیستند، حال علت چیست؟ علت نحوە کارکردن است. من دوست ندارم موضوع را زیاد باز کنم.

مجری : البتە دوست داشتم بیشتر در این خصوص صحبت کنیم اما متاسفانە وقتی باقی نماندەو مھلت برنامە بە پایان رسیدە آقای ناظم عمر دباغ، ممنون از اینکە دعوت مارا پذ‌یرفتید.

دباغ: من ھم سپاسگزارم، امیدوارم کە موفق باشد تا بتوانید حقایق را آنطور کە ھستند انعکاس بدھید.